Zadanie 1

 

Wyjaśnij zasadę realizacji arpeggia w kilku wariantach na przykładzie fragmentu Nokturnu As-dur op. 32 nr 2 Fryderyka Chopina.

Wariant I: według zapisu w nutach (obie ręce wykonują arpeggio jednocześnie).

Wariant II: lewa ręka arpeggio, prawa ręka akord (prawa ręka uderza akord z ostatnim dźwiękiem arpeggia lewej ręki).

Wariant III: lewa ręka akord, prawa ręka arpeggio (pierwszy dźwięk arpeggia prawej ręki z akordem ręki lewej).

 

 

Zadanie 2

Przeczytaj fragment tekstu dotyczący Metody Alfreda Cortot (poniżej) i zrealizuj jedno dowolnie wybrane ćwiczenie z Metody Alfreda Cortot (pobierz plik książki) wraz z omówieniem.

Cortot Ćwiczenie nr 1 - omówienie

Połóż palce na klawiszach oznaczonych całymi nutami na pięciolinii, nie naciskając ich. Następnie, pozostawiając pozostałe palce w cichym kontakcie z klawiszami, lekko opierając się o powierzchnię klawiszy, opuść każdy palec, który w zapisie nutowym oznaczony jest wartością ćwierćnuty i licząc do czterech [szesnastkami] wykonaj sekwencję na każdą szesnastkę:

[pierwsza szesnastka] uderz dźwięk

[druga szesnastka]  wsuń palec tak daleko / głęboko w klawisz, jak to możliwe (bez skurczu lub usztywnienia pozostałych palców)

[trzecia szesnastka] unieś palec cały czas dotykając klawisz, ale w ten sposób aby klawisz uniósł się wraz z palcem

[czwarta szesnastka] zaprzestań nacisku klawisza / wróć do położenia palca przed uderzeniem dźwięku czyli lekkiego oparcia palca na klawiszu bez naciskania.

Sekwencję wykonaj cztery razy na każdej nucie.

Realizacja zadania nr 1 przykład >>> zobacz video <<<

„Po raz pierwszy zetknęłam się z Alfredem Cortotem w czasie podyplomowych studiów pianistycznych, które odbywałam w Paryżu w klasie Bernarda Ringeissena. Było to oczywiście spotkanie z metodą, nie zaś konfrontacja z mitem czy — tym bardziej — z żywym człowiekiem, choć dzisiaj myślę, że już wówczas metoda wiele powiedziała mi o osobie, która ją stworzyła. Ćwiczenia oparte na metodzie Cortota miały przede wszystkim odsłonić esencję pianistycznego problemu i sprowadzić ją do postaci bazowej. Na kolejnym etapie komplikowały sytuację zastaną w nutach w taki sposób, by umysł i ręce — po wykonaniu utrudnionej wersji danej figury — odkryły, że wariant oryginalny nie jest aż tak nieprzyjazny, jak się wcześniej wydawało. Wszystko, co wiązało się z manualną ekwilibrystyką, musiało harmonijnie współistnieć z pięknym brzmieniem. Dlatego podstawą każdego ćwiczenia była wygodna pozycja przy instrumencie i poszukiwanie komfortowego oparcia na klawiaturze, tak by fortepian pięknie brzmiał niezależnie od dynamiki utworu. Potem należało delektować się tą odkrytą wygodą, aby zapamiętać optymalne ułożenie ręki dla danej sprawiającej kłopot figury pianistycznej. Kluczowa była też świadomość elastyczności nadgarstka, miękkości całego aparatu, zupełnie odmienna od nauczanej przez wielu pedagogów „ustalonej pozycji przegubu" i utrzymywania w gotowości palców przywykłych do ekonomicznej pracy, odskoku i kolejnego ataku klawisza. Zazdrościłam mojemu francuskiemu profesorowi tej niezwykłej plastyczności nadgarstka. Doceniałam też, że nigdy nie kazał mi odmierzać w jakiś szczególny sposób kąta ustawienia palców i dłoni względem klawiatury, za to wciąż mówił o pięknym brzmieniu, do którego powinnam dążyć, posługując się słyszeniem i jemu zawierzając przy jednoczesnym uwrażliwieniu się na zmysłowy kontakt dłoni z klawiaturą. Podziwiałam również zdolność profesora do transpozycji skomplikowanych figur do wszystkich możliwych tonacji. Dopiero po latach zrozumiałam, że jest to dziedzictwo, które otrzymał od swoich mistrzów jako spadkobierca metody Cortota.”

Chęćka A., A jak Apollo. Biografia Alfreda Cortota, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Warszawa 2019, s. 15-16.

 

Głównym źródłem wiedzy do części teoretycznej jest tekst prof. Benjamina Vogla opublikowany na stronie http://fortepian.instrumenty.edu.pl

Poniżej znajdują się przykładowe pytania do tekstu dla Uczestników Kategorii V:

1. Do której rodziny instrumentów zaliczamy fortepian?
Fortepian zaliczamy do chordofonów klawiszowych (podobnie jak klawikord i klawesyn), czyli instrumentów, w których źródło dźwięku stanowi drgająca struna.
2. Z połączenia których dwóch instrumentów powstał fortepian?
Klawikordu i klawesynu
3. Jak nazywa się twórca fortepianu?
Bartolomeo Cristofori (1655 – 1731)
4. Kiedy pojawiła się pierwsza wzmianka o prototypie fortepianu?
Według pamiętnika Francesca Mannuciego już w lutym 1698 r. zaczął Cristofori pracować nad takim instrumentem, a w inwentarzu instrumentów Medicich z 1700 r. odnotowano klawesyn z piano i forte.
5. W którym roku powstał pierwszy prototyp fortepianu i jak został nazwany?
W 1711 roku we Florencji (data opisania instrumentu Cristoforiego), gravicembalo col piano e forte (klawesyn z możliwością uzyskania piano i forte)
6. Który z elementów muzycznych można realizować na nowym instrumencie - fortepianie?
Dynamikę (dlatego kiedyś nazywano ten instrument pianoforte)
7. Od którego instrumentu: klawikordu czy klawesynu fortepian przejął cechę różnicowania dynamiki dźwięku w zależności od słabszego lub mocniejszego uderzenia w klawisz?
Od klawikordu
8. Które cechy klawesynu przejął Bartolomeo Cristofori konstruując prototyp fortepianu?
Donośność
9. Które cechy klawikordu przejął Bartolomeo Cristofori konstruując prototyp fortepianu?
Możliwość różnicowania dynamiki oraz barwy
10. Jakie elementy mechaniki Cristoforiego zawiera dzisiejsza mechanika fortepianowa?
Umożliwiając ręczne przesuwanie mechanizmu genialny konstruktor zastosował rejestr una corda (dzisiejszy lewy pedał).
Ponadto zachowały się: dźwignia pośrednia, bijnik z wymykiem, chwytnik, system tłumikowy (adaptacja klawesynowych skoczków) i inne.
11. Ile instrumentów Bartolomeo Cristoforiego zachowało się do naszych czasów i gdzie one się znajdują?
Trzy: w Nowym Jorku (USA), w Rzymie (Włochy) i w Lipsku (Niemcy)
Do dziś przetrwały trzy fortepiany Cristoforiego: z 1720 r. w zbiorach The Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, z 1722 r. w Museo Nazionale degli Strumenti Musicali w Rzymie, z 1726 r. (opus 20) w Muzeum Instrumentów Muzycznych Uniwersytetu w Lipsku.
12. Z którego kraju pochodził twórca pierwszych kompozycji na fortepian i jak się nazywał?
Z Włoch, Lodovico Giustini (1685 – 1743)
Twórcą pierwszych kompozycji fortepianowych był Włoch Lodovico Giustini di Pistoia (Sonate da cimbalo di piano e forte, detto volgarmente di martelletti, Florencja 1732 r.)
13. W którym kraju, po Włoszech, rozpoczęto konstruowanie fortepianów i jak nazywała się rodzina konstruktorów?
W Niemczech zaczęto konstruować fortepiany zarówno z mechaniką będącą kopią lub modyfikacją instrumentów florenckich, jak i własnej inwencji. Najwcześniej zaczęli budować je Silbermannowie.
14. Co w mechanice klawesynowej pobudza strunę do drgania?
Piórko
15. Co w mechanice klawikordowej pobudza strunę do drgania?
Metalowy tangent
16. Co w mechanice fortepianowej pobudza strunę do drgania?
Młoteczek oklejony filcem
17. Kto i w którym roku opatentował okleiny z filcu?
Zwiększeniu instrumentu towarzyszyło zwiększenie masy strun, co wymagało zwiększenia masy główek młotków i ich okładzin. Coraz liczniejsze warstwy skóry, naklejane na główki młotków, nie mogły spełnić swego zadania przy uderzeniu w bardziej napięte, grubsze struny i chóry strun. W 1826 r. Henry Pape opatentował we Francji okleiny z filcu i technologię jego produkcji.
18. Co w mechanice fortepianowej powstrzymuje drganie struny?
Tłumik
19. Czy wszystkie wczesne fortepiany posiadały tłumiki?
Nie
20. Jaki instrument zainspirował fortepianową mechanikę odgórną?
Cymbały
Mechaniki odgórne (struny uderzane z góry w kierunku płyty rezonansowej) Mariusa i Schrötera były zainspirowane popularnymi w tym czasie rozbudowanymi cymbałami, na których koncertował skrzypek Pantaleon Hebenstreit (w 1705 r. Ludwik XIV nazwał instrument na jego cześć „pantaleonem”).
21. Jakie rozwiązania oprócz mechaniki odgórnej zainspirowały cymbały?
Cymbały Hebenstreita nasunęły nie tylko pomysł uderzania strun młoteczkami, ale również użycie strun nie tłumionych, co umożliwiało współbrzmienie innych strun, wydających dźwięki z szeregu harmonicznego na zasadzie rezonansu (tak, jak w cymbałach). Stąd fortepiany z mechaniką odgórną nazywano przez długi czas pantalionami, a samego Hebenstreita wynalazcą fortepianu. Cymbały zainspirowały też konstrukcję podnośnika tłumików (dzisiejszy prawy pedał), zwanego często rejestrem pantalionowym.
22. Co oznacza pojęcie rejestr pantalionowy?
Dzisiejszy prawy pedał
23. Jaki mechanizm zastępował pedały w instrumentach z XVIII wieku?
Kolanowe dźwignie rejestrowe
24. Ile pedałów posiada współczesny fortepian?
Dwa lub trzy
25. Czy klawiatura fortepianowa od początku miała układ kolorystyczny jaki znamy obecnie?
Nie (wcześniej, w XVIII wieku, klawiatura posiadała kolorystykę przejętą od klawesynu - klawisze diatoniczne ciemne, chromatyczne jasne)
26. Ile klawiszy liczy klawiatura współczesnego fortepianu?
88 klawiszy
27. Jaki był zakres klawiatury fortepianów skrzydłowych w połowie XVIIII wieku?
Zakres klawiatury fortepianów skrzydłowych wynosił w poł. XVIII w. od 4 do ok. 5 oktaw.
28. Kiedy zwiększono zakres klawiatury do 5 i 1/2 oktawy?
Po 1810 roku
29. Kiedy zwiększono zakres klawiatury do 6 i 1/2 oktawy?
Po 1820 roku
30. Ile oktaw ma klawiatura współczesnego fortepianu?
7 i 1/2 oktawy
31. Jak nazywają się poszczególne oktawy klawiatury fortepianowej?
Oktawa subkontra, kontra, wielka, mała, razkreślna, dwukreślna, trzykreślna, czterokreślna
32. Jakie są typy fortepianów?
Fortepiany poziome – stołowe, skrzydłowe; pionowe – fortepian-żyrafa, fortepian-lira; pianino; hybrydy – fisharmonia, luthéal, pianola
33. Kto jest konstruktorem najstarszego zachowanego fortepianu stołowego i kiedy został on zbudowany?
Najstarszy z zachowanych fortepianów stołowych zbudował w 1742 r. Johann Socher z Sonthofen (Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze).
34. W którym kraju i w którym roku powstał pierwszy fortepian pionowy?
Pierwsze fortepiany pionowe naśladowały klawicytherium. I w tym wypadku prymat ostatecznie należy się Włochom. W Konserwatorium Florenckim znajduje się pionowy fortepian zbudowany w 1739 r. przez Domenica del Mela z Gagliano.
35. Kto i w którym roku nadał instrumentowi pionowemu nazwę pianino?
Nazwę „pianino” (mały fortepian) nadał instrumentowi francuski fabrykant Camille Pleyel w 1815 roku.
36. Jaka jest zasadnicza różnica w budowie pomiędzy fortepianem i pianinem?
Układ strun (w fortepianie poziomy, w pianinie pionowy)
37. Kto, kiedy i w jakim fortepianie zastosował po raz pierwszy ukośne ułożenie strun?
W fortepianie-piramidzie z 1745 r. Friederici zastosował po raz pierwszy ukośne ułożenie strun.
38. Kto i w którym roku opatentował krzyżowy układ strun?
Krzyżowy układ strun opatentował w 1828 r. Henry Pape, a potem inni konstruktorzy. Umożliwiło to skrócenie instrumentów pionowych nawet do 100 cm przy jednoczesnym zachowaniu odpowiednich proporcji długości strun poszczególnych rejestrów. Krzyżowy układ strun rozpowszechnił się jednak dopiero w II poł. stulecia wraz z odlewanymi ramami metalowymi.
39. Który konstruktor był twórcą prototypu mechaniki staroniemieckiej?
Johann Andreas Silbermann ze Strasburga, starszy brat Gottfrieda, uchodzi za twórcę prototypu mechaniki staroniemieckiej, tzw. naciskowej (późniejszej wiedeńskiej). Mechanika ta wywodzi się z mechaniki klawikordowej, której nieruchomy tangent został zastąpiony ruchomym młotkiem, nadal połączonym z dźwignią klawiszową. Łącznikiem były widełki mieszczące oś trzonka młotka. Przy naciśnięciu klawisza zatrzymanie ogona trzonka powodowało podniesienie główki młotka ku górze. Zazwyczaj główki młotków w mechanice staroniemieckiej i wiedeńskiej były zwrócone w kierunku klawiatury (odwrotnie niż w mechanice Cristoforiego i jej pochodnych).
40. Jaka jest zasadnicza różnica pomiędzy tzw. mechaniką wiedeńską a mechaniką angielską?
Mechanika tzw. nowoangielska (będąca w rzeczywistości mechaniką francuską Erarda) charakteryzuje się podwójnym wymykiem umożliwiającym bardziej precyzyjne realizowanie repetycji
41. Kto opatentował mechanizm z podwójnym wymykiem?
Większe i cięższe główki to grubsze i dłuższe trzonki i dalsze zwiększenie masy całego mechanizmu. Spowodowało to ograniczenie sprawności technicznej. Stąd waga opatentowanego przez Erarda w 1821 r. mechanizmu z podwójnym wymykiem. Mechanizmy repetycyjne o pojedynczym i podwójnym działaniu (wprowadzane przez różnych konstruktorów) usprawniły szybkie powtarzanie dźwięków w mechanikach angielskich. Wersja Erarda okazała się najlepsza i w zmodyfikowanej formie jest stosowana do dziś.
42. W którym typie fortepianu pojawiła się po raz pierwszy pełna rama odlewana i kto jest twórcą patentu dla fortepianu skrzydłowego?
W instrumentach stołowych pojawiły się pierwsze pełne ramy odlewane, jeden z podstawowych elementów konstrukcyjnych dzisiejszego fortepianu. Taką ramę dla instrumentu stołowego opatentował, jako pierwszy, w 1825 r. Alpheus Babcock z Bostonu. Kolejne patenty należały do H. Pape’a w 1826 r. i drugiego paryżanina G. Petzolda w 1829 r. Dopiero w 1843 r. pojawił się patent pełnej ramy dla fortepianu skrzydłowego (J. Chickering z Bostonu).
43. Jaka była długość największych fortepianów w połowie XIX wieku?
około 250 centymetrów
44. Jaka jest długość największego współczesnego fortepianu?
308 centymetrów (fortepian firmy Fazioli Model F308)
45. Jak nazywa się najstarsza na świecie firma produkująca fortepiany?
Pleyel
46. Jak nazywa się najsłynniejsza firma produkująca fortepiany?
Steinway & Sons
47. Fortepiany którego konstruktora w końcu zaakceptował Jan Sebastian Bach?
Gottfrieda Silbermanna
Pierwsze fortepiany słynnego organmistrza Gottfrieda Silbermanna z Freibergu nie znalazły uznania u J. S. Bacha. Dopiero ok. 1745 r. jego 15 instrumentów zyskało aprobatę starego mistrza, dzięki czemu zostały zakupione przez Fryderyka Wielkiego do Pałacu w Poczdamie.
48. Na fortepianie której firmy najchętniej grał Fryderyk Chopin?
Na fortepianie firmy Pleyel
49. Jak nazywała się firma produkująca ulubione fortepiany Claude’a Debussy’ego?
Bechstein
50. Która firma produkuje fortepian posiadający cztery pedały?
Fazioli
51. Jak nazywa się pierwszy konstruktor fortepianu w Polsce?
Ignacy Skurski

Lodovico Giustini (1685 – 1743)

Sonate da cimbalo di piano e forte, detto volgarmente di martelletti (Florencja 1732)

Sonata nr 1 cz. I

https://youtu.be/2gyT_30tAJE

do 3’07”

 

Johann Sebastian Bach (1685 – 1750)

Das Wohltemperierte Klavier (1722–1744)

Preludium i Fuga cis-moll BWV 849 (WTK I)

https://youtu.be/3NvUqC_ygbk

 

Wolfgang Amadeusz Mozart (1756 – 1791)

Sonata A-dur KV 331

https://youtu.be/FZ1mj9IaczQ

 

Ludwig van Beethoven (1770 – 1827)

Sonata f-moll op. 57 Appassionata

https://youtu.be/MZ2J1eFM-Rs

Sonata B-dur op. 106 Hammerklavier

https://youtu.be/DrbrMZgYBSw

 

Michał Kleofas Ogiński (1765 - 1833)

Polonez a-moll „Pożegnanie Ojczyzny”

https://youtu.be/m3aFnCanJ-k

 

Józef Elsner (1769 – 1854)

Polonez B-dur

https://youtu.be/q1SUGQCGq10

Polonez Es-dur

https://youtu.be/q1SUGQCGq10?t=3m58s

 

Karol Kurpiński (1785 - 1857)

Polonez d-moll

https://youtu.be/doQrfbmDCD8

 

Maria Szymanowska (1789 - 1831)

Polonez f-moll

https://youtu.be/qMThZxmZRqY

 

Fryderyk Chopin (1810 – 1849)

Koncert fortepianowy e-moll op. 11

https://youtu.be/614oSsDS734

Scherzo h-moll op. 20

https://youtu.be/6-JIApV1pEw

Polonez As-dur op. 53

https://youtu.be/d3IKMiv8AHw

 

Robert Schumann (1810 – 1856)

Koncert fortepianowy a-moll op. 54

https://youtu.be/Ynky7qoPnUU

 

Franciszek Liszt (1811 – 1886)

Rapsodia węgierska nr 2

https://youtu.be/fnChH3cFPnY

 

Stanisław Moniuszko (1819 - 1872)

Polonez Nr 2

https://youtu.be/XjVpN4Cw1V8

 

Pauline Viardot (1821 - 1910)

Serenada

https://youtu.be/r0RwqOdoi5s

 

Władysław Żeleński (1837 - 1921)

Moments d’un carnaval (valse brillante) op. 52

https://youtu.be/bjXmMS4CWCo

 

Modest Musorgski (1839 - 1881)

Obrazki z wystawy

Taniec kurcząt w skorupkach https://youtu.be/s8z1_A-Zlbw?t=14m21s

Gnomy (https://youtu.be/s8z1_A-Zlbw?t=1m18s

 

Ignacy Jan Paderewski (1860 - 1941)

Krakowiak fantastyczny H-dur op. 14 nr 6

https://youtu.be/Cnq-Ji2rXK4

 

Claude Debussy (1862 – 1918)

Suite bergamasque, L. 75: Clair de lune (Światło księżyca)

https://youtu.be/U3u4pQ4WKOk

Dwie Arabeski: Arabeska nr 1

https://youtu.be/Yh36PaE-Pf0

Preludia Zeszyt I

Preludium nr 8 "La fille aux cheveux de lin" ("Dziewczyna o włosach jak len")

https://youtu.be/TEdSdtztfLQ

 

Maurice Ravel (1875 – 1937)

Jeux d'eau (Igraszki wody)

https://youtu.be/J_36x1_LKgg

 

Enrique Granados (1867 – 1916)

12 Danzas españolas op. 37: Andaluza (Playera) nr 5

https://youtu.be/omyYWt_CvPA

 

Aleksander Skriabin (1872 – 1915)

Etiuda cis-moll op. 2 nr 1

https://youtu.be/NSsKJIzwapA

 

Sergiusz Rachmaninow (1873 – 1943)

Preludium cis-moll op. 3 nr 2

https://youtu.be/YOx710drHnw

  

Karol Szymanowski (1882 – 1937)

Preludium h-moll op. 1 nr 1

https://youtu.be/7AqXrydTmHg

do 2’09”

 

Grażyna Bacewicz (1919 – 1969)

Sonata Nr 2 cz. I

https://youtu.be/8pBWVTNdHoY?t=1564

Partnerzy Piano e Forte

 

 

 

 

Parafia Miłosierdzia Bożego

w Krakowie Nowy Prokocim

Organizatorzy

Współorganizatorzy

Patronat Medialny

Projekt sfinansowano ze środków Fundacji PZU

 

 

Zespół Szkół Muzycznych w Wieliczce
Rynek Górny 6, 32-020 Wieliczka
Tel./Fax: 012 278 31 13

Towarzystwo Muzyczno-Artystyczne Sfogato
ul. Lea 173/12, 30-133 Kraków
Tel.: 510 782 061